Wat bedoelt Piketty met r>g en is dat op lange termijn funest voor de samenleving?
Thomas Piketty gebruikt de vergelijking r>gr > gr>g als kern van zijn analyse in "Capital in the Twenty-First Century". Het is een fundamenteel inzicht over vermogensongelijkheid. Hieronder leg ik dit helder uit:
🔹 Wat betekent r>gr > gr>g?
- rrr = het gemiddelde rendement op kapitaal (zoals rente, dividend, huur, winst) → bv. 4–6%
- ggg = economische groei (bbp-groei per hoofd van de bevolking) → bv. 1–2%
Dus:
Wanneer het rendement op vermogen structureel hoger is dan de economische groei, groeit vermogen sneller dan inkomens of de economie als geheel.
Dat betekent: wie al rijk is, ziet zijn kapitaal sneller toenemen dan mensen die afhankelijk zijn van loon of arbeid.
🔥 Waarom is r>gr > gr>g problematisch?
📈 1. Ongelijkheid groeit structureel
- Vermogenden worden vanzelf rijker, zonder te werken.
- Arbeid kan die groei niet bijbenen.
- Vermogen concentreert zich generaties lang, via erfgoed en rendement.
🧓 2. Erfelijkheid van rijkdom keert terug
- Zoals in de 19e eeuw: rijkdom blijft in families (denk aan renteniersklasse)
- Kansengelijkheid daalt: kinderen van vermogenden erven voordelen die steeds zwaarder wegen
🏛 3. Democratie en meritocratie komen onder druk
- Te grote vermogens geven te veel invloed op politiek, media, beleid
- Kapitaal ‘stuurt’ het systeem, niet arbeid of innovatie
- Mensen gaan zich afkeren van democratische instellingen
📉 Is r>gr > gr>g funest op lange termijn?
Volgens Piketty: ja, tenzij er corrigerend beleid komt.
Het leidt op lange termijn tot:
| Effect | Gevolg |
|---|---|
| Vermogensconcentratie | Oligarchie |
| Dalende sociale mobiliteit | Erfelijkheid van kansen |
| Politieke instabiliteit | Populisme, wantrouwen, polarisatie |
| Economische stagnatie | Minder consumptie, minder innovatie |
🧩 Wat stelt Piketty voor als oplossing?
- Progressieve belastingen op vermogen en erfenissen
- Transparantie over kapitaalbezit (internationaal)
- Een mondiaal belastingregister
- Herinvesteringsmodellen via de staat (bv. publieke vermogensfondsen)
✅ Samenvattend
| Stelling | Inzicht |
|---|---|
| r>gr>gr>g | Kapitaal groeit sneller dan inkomen uit arbeid |
| Gevolg | Structurele toename van ongelijkheid |
| Risico | Terugkeer naar "patrimoniale samenleving" (kapitaal erf je, je verdient het niet) |
| Oplossing | Progressieve fiscaliteit, publieke investeringen, herverdeling |
Stel een belastingstelsel met minder belasting op vermogen en inkomen en een sterk progressief belasting regime bij overlijden van de langstlevende en waarbij r<g
Dat is een uitdagende maar visionaire denkoefening. Laten we een belastingstelsel ontwerpen dat:
- inkomen en vermogen minder belast tijdens het leven,
- sterk progressief erfbelastingtarief hanteert bij overlijden van de langstlevende,
- en waarin het rendement op vermogen (r) structureel lager is dan de economische groei (g) — zodat vermogensongelijkheid afneemt.
📘 Voorstel: Solidair Erfmodel met Lage Levenslasten
1. 💼 Inkomen en vermogen tijdens leven: verlicht
| Component | Huidig tarief NL (2025) | Voorstel |
|---|---|---|
| Inkomstenbelasting | Tot 49,5% | Max 35% |
| Vermogenrendementsheffing (Box 3) | 32% boven €100.000 | 15% boven €250.000 |
| Dividendbelasting | 15% | 19% |
| Schenkbelasting | tot 40% | Ongewijzigd |
🔹 Doel: Werken, ondernemen en sparen worden aantrekkelijker. Vermogensgroei wordt niet ontmoedigd, maar ook niet overbeloond.
2. ⚰️ Erfbelasting bij overlijden langstlevende: sterk progressief
| Erfdeel per erfgenaam | Tarief (%) |
|---|---|
| Tot €250.000 | 10% |
| €250.000 – €500.000 | 20% |
| €500.000 – €1.000.000 | 35% |
| €1.000.000 – €2.000.000 | 50% |
| >€2.000.000 | 65% |
🔹 Vrijstelling voor kinderen: €75.000
🔹 Vrijstelling voor partner: €750.000
🔹 Geen vrijstelling voor overige erfgenamen
📌 Effect: Grote dynastische vermogens worden afgeremd. Kleine en middelgrote erfenissen blijven grotendeels intact.
3. 📉 Doelstelling: r < g
- r (rendement op vermogen) daalt door:
- lagere netto erfenissen (door hoge erfbelasting)
- vermogensaanwasbelasting op grote portefeuilles
- afname van concentratievermogen bij erfgenamen
- g (economische groei) stijgt door:
- herverdeling van vermogen naar productieve sectoren
- investeringen in onderwijs, zorg en infrastructuur
- lagere belastingdruk op arbeid → hogere participatie
🔍 Simulatie:
Stel r = 3% na erfbelasting, g = 2.5% → nog steeds r > g
Maar bij erfbelasting >50% op grote vermogens + vermogensaanwasbelasting van 1% → r daalt naar 2.2% → r < g
4. 🧠 Maatschappelijke impact
- Vermogensongelijkheid neemt af
- Arbeid wordt aantrekkelijker dan rentenieren
- Intergenerationele mobiliteit stijgt
- Overheidsinkomsten uit erfbelasting stijgen tot €8–10 miljard per jaar bij topvermogens