Het Witte Huis heeft op 23 juli jongstleden Amerika’s AI-actieplan onthuld, met daarin: “Om de AI-race te winnen, moeten de VS het voortouw nemen op het gebied van innovatie, infrastructuur en wereldwijde partnerschappen. Tegelijkertijd moeten we Amerikaanse werknemers centraal stellen en Orwelliaans gebruik van AI vermijden”
Vervolgens heb ik aan AI de vraag gesteld: Wat betekent het als “Orwelliaanse vragen” buiten een AI model gehouden moeten worden? Het antwoord vindt u op deze pagina.
Het doet me realiseren dat de modellen achter AI nog onbevooroordeeld zijn.
Maar hoe lang nog ...?
Wat betekent het als "orwelliaanse vragen" buiten een AI model gehouden moeten worden?
Als er wordt gezegd dat “Orwelliaanse vragen buiten een AI-model gehouden moeten worden”, dan betekent dat in wezen dat bepaalde soorten vragen — meestal over onderdrukking, controle, censuur, machtsmisbruik of manipulatie van de waarheid — niet door de AI beantwoord mogen worden of bewust worden gefilterd of genegeerd.
🧠 Wat zijn "Orwelliaanse" vragen?
De term “Orwelliaans” komt van de Britse schrijver George Orwell, vooral bekend van zijn boek 1984, waarin een totalitaire staat de samenleving volledig controleert via:
- Surveillance (Big Brother)
- Manipulatie van taal (Newspeak)
- Censuur van waarheid (Ministerie van Waarheid)
- Gedachtencontrole (thoughtcrime)
Een “Orwelliaanse vraag” gaat vaak over:
- Staatstoezicht of massasurveillance
- Vrijheid van meningsuiting vs. censuur
- Manipulatie van informatie en waarheid
- Ethiek van AI of technologiegebruik in machtsstructuren
- Vragen over overheidstransparantie of controlemechanismen
🔒 Wat betekent het dat deze vragen worden "buiten gehouden"?
Het betekent dat AI-systemen (zoals ChatGPT, Google Bard, enz.) soms zó zijn geconfigureerd dat ze:
- Bepaalde gevoelige onderwerpen vermijden
- Niet kritisch mogen reflecteren op machtsstructuren
- Niet speculeren over controversiële thema’s zoals censuur, staatscontrole of misinformatie van overheden
- Antwoorden geven die bewust neutraal of afzijdig zijn, om geen politieke of ethische stelling te nemen
🎯 Waarom gebeurt dat?
Het uitsluiten van zulke vragen is meestal een keuze van de AI-ontwikkelaars en/of hun opdrachtgevers, uit:
- Beleidsmatige overwegingen (wettelijke kaders, veiligheid, politieke neutraliteit)
- Commerciële belangen (om conflicten met overheden of belangengroepen te vermijden)
- Ethische bezorgdheid (bijvoorbeeld om geen ruimte te bieden aan extremisme of desinformatie)
Maar dat kan zelf weer Orwelliaans aanvoelen — een paradox dus.
🧭 Voorbeeld
Een vraag als:
"In hoeverre manipuleert de overheid media om publieke opinie te controleren?"
zou kunnen worden geherformuleerd, afgezwakt of genegeerd door een AI, afhankelijk van de richtlijnen die eraan zijn opgelegd.
🧨 Kritiek
Sommige critici vinden dit problematisch, omdat het:
- De schijn wekt dat AI geen vrij debat toelaat
- Kritisch denken kan onderdrukken
- Zelf een “digitale vorm van Newspeak” creëert
Samenvattend
Als “Orwelliaanse vragen” buiten een AI gehouden worden, komt dat neer op een vorm van vooraf ingebouwde censuur of beperking, meestal met als doel om ethisch, veilig of politiek neutraal te blijven — maar dat kan óók zelf als Orwelliaans worden ervaren.